Περιγραφή οχύρωσης του Χάνδακα

Στις οχυρώσεις βλέπει κανένας, ότι η τέχνη χρησιμοποίησε με αξιοθαύμαστο τρόπο κάθε δυνατότητα για να κάμει ένα φημισμένο Κάστρο. Επτά είναι οι μεγαλοπρεπείς προμαχώνες που περιβάλλουν το Κάστρο. Ο πρώτος απ' αυτούς αρχίζοντας από το λιμάνι ονομάζεται Αμμουδιά και διαδοχικά ακολουθώντας προς το μέρος της ξηράς, Βιτούρι, Ιησού, Μαρτινέγκο, Βηθλεέμ, Παντοκράτορα και Αγ. Ανδρέα. Το υπόλοποιο τμήμα προστατεύεται από τη θάλασσα. Και οι προμαχώνες αυτοί προστατεύονται από την τάφρο που περιβάλλει σε συνεχή γραμμή τα τείχη. Πάνω στο χείλος της τάφρου υπάρχουν πολλά έργα ουσιοδέστατα, που από κάθε άποψη πιστοποιούν ότι το φρούριο είναι απόρθητο.

Ο προμαχώνας του Αγ. Ανδρέα έχει απέναντί του ένα μικρό οχύρωμα. Του Παντοκράτορα έχει ένα οχυρό κέρατο, που πήρε το όνομά του από τον ίδιο προμαχώνα. Ο προμαχώνας Βηθλεέμ έχει ένα μισοφέγγαρο που λέγεται Μοκιενίγκα. Ο προμαχώνας Μαρτινέγκο έχει ένα οχυρό κέρατο που λέγεται της Παναγίας. Ο προμαχώνας του Ιησού έχει άλλο οχυρό κέρατο που λέγεται της Βαγιάς. Του Βιτούρι έχει το οχυρό Κρεπακουόρε (κρεπάρισμα της καρδιάς) με το μεγάλος φρούριο του Αγ. Δημητρίου, που με τις γραμμές του και το οχυρό Μολίνα καλύπτει σχεδόν τον βασιλικό προμαχώνα της Σαμπιονέρα.

Αυτά είναι τα εξωτερικά οχυρά, που βρίσκονται απένταντι από τους κυρίως προμαχώνες που ανέφερα. Οι προμαχώνες αυτοί ενισχύονται από πέντε σημαντικά οχυρά ρεβελίνι, που λέγονται Αγ. Πνεύμα, Παντοκράτορας, Βηθλεέμ, Αγ. Νικόλαος και Πρίουλι.

ANTONIO PRIULI - ANTONIO BARBARO, RELAZIONI, I RELAZIONE DI ANTONIO PRIULI Provveditor Generale delle Armi in Candia, 30 Martzo 1667, II RELAZIONE DI ANTONIO BARBARO Provveditor Generale delle Armi in Candia, 24 Febraro 1667, Μετάφραση Στέργιου Γ. Σπανάκη, ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, Τόμος VΙ, σελ. 87-89, ΒΙΚΕΛΑΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ 1976