ΛΕΠΤΟΜΕΡΗΣ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ ΤΟΥ ΧΑΝΔΑΚΑ

Η πόλη του Χάνδακα, μητρόπολη του Βασιλείου, είναι, και τ' αξίζει, η πρώτη απ' όλες, όχι μόνο γιατί είναι περιτειχισμένη με μεγαλοπρεπέστατη οχύρωση μα και για το μεγαλείο της και τα ωραία οικοδομήματα της που πληθαίνουν σιγά σιγά και την κάνουν πιο μεγαλόπρεπη. Την πόλη αυτή περικλείνει από το μέρος της ξηράς οχύρωση με 7 προμαχώνες και ένα ανοικτό πυροβολείο. Οι προμαχώνες ονομάζονται: προμαχώνας Αγ, Πνεύματος, προμαχώνας Παντοκράτορα, προμαχώνας Βηθλεέμ, προμαχώνας Μαρτινέγκο, προμαχώνας Ιησού, προμαχώνας Βιτούρη, προμαχώνας Σαμπιονέρα, και το ανοικτό πυροβολείο του Αγ. Φραγκίσκου. Από το μέρος της θάλασσας είναι κλεισμένη με γωνιακά τείχη, στα οποία ενώνεται σαν βραχίονας ένα καστέλο, θαυμαστής αρχιτεκτονικής, που χρησιμεύει σαν φύλακας και προπύργιο για την άμυνα του λιμανιού. Το λιμάνι αυτό μπορεί να περιλάβει 50 γαλέρες. Το στομιό του είναι προς το γρέγο-λεβάντε κι έχει πλάτος 21 βήματα. Γύρω γύρω στο λιμάνι αυτό είναι 19 ταρσανάδες καλά εφοδιασμένοι. Η περιφέρεια των οχυρωματικών έργων της πόλης αυτής από το μέρος της ξηράς αρχίζοντας από τον προμαχώνα του Αγ. Πνεύματος και τελειώνοντας στο προμαχώνα της Σαμπιονέρα είναι βήματα 2600 κι από το μέρος της θάλασσας είναι βήματα 1260. Όλα μαζί κάνουν 3860 βήματα. Η περιφέρεια του φρουρίου απάνω στις επιχωματώσεις είναι βήματα 3000. Η περιφέρεια της κοντρασκάρπας, αφήνοντας έξω το φρούριο του Αγ. Δημητρίου είναι βήματα 1840. Το κύριο τμήμα της πολιτείας αυτής είναι περιφραγμένο από ένα παλιό και καλά κτισμένο τείχος που στη μέση του υπάρχει μια μεγάλη Πύλη, που χρησιμεύει σήμερα σαν αγορά, με μια ωραιότατη κρήνη, χτισμένη στην πλατεία με άριστο νερό, που διοχετεύεται από τους πρόποδες του Γιούχτα, που απέχει από την πόλη 6 μίλια. Η πολιτεία αυτή έχει πάνω στις επιχωματώσεις, στη μέση του λαιμού των προμαχώνων 3 Καβαλιέρους (πύργους). Ο πρώτος λέγεται καβαλιέρος Μαρτινέγκο, ο δεύτερος καβαλιέρος Βιτούρι και ο τρίτος καβαλιέρος Τζάνε.

FRANCESCO BASILICATA, RELAZIONE ALL'ILLMO ED ECCMO SRE ET PADRONE MIO COLMO IL SR PIETRO GIUSTIANO DIGNISSMO CAPNO G: NEL REGNO DI CANDIA 1630, Μετάφραση Στέργιου Γ. Σπανάκη, ΜΝΗΜΕΙΑ ΤΗΣ ΚΡΗΤΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ, Τόμος V, σελ. 80-82, ΒΙΚΕΛΑΙΑ ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ 1969